دانشنامه بارکد

بارکد چیست؟
توجیه اقتصادی استفاده از فناوری بارکد
موارد استفاده از بارکد در صنایع
بکارگیری بارکد در مدیریت انبارها
بکارگیری بارکد در جمع آوری اطلاعات تولید
بکارگیری بارکد در ردیابی محصول
سخت‌افزارهای تخصصی بارکد
معرفی یکی از مدل های پرتابل
امکانات نرم‌افزاری سیستم های مبتنی بر بارکد
> سرمایه گزاری برای تسخیر اطلاعات
 
بارکد چیست؟
با توجه به افزایش روز افزون شرکتهای تولیدی و تنوع محصولات ، استفاده از بارکد جهت صادرات و  ردیابی فرآیندهای تولید به یکی از ملزومات مبدل گشته است ،با استفاده از این تکنولوژی می توان سریالی اختصاصی جهت متمایز نمودن کالاها از یکدیگر  اختصاص داد. استانداردهای مختلفی به منظور تولید و استفاده از بارکد وجود دارد ،‌ که معتبرترین آنها استاندارد EAN/UCC می باشد که 90 درصد تجارت جهانی را پوشش می دهد.
در ایران نیز بنا به توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی به بازار جهانی در سال 1374 سازمانی با عنوان (مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ) زیر نظر موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی تاسیس گردید ، سپس  کشور ما به عضویت موسسه بین المللی  EAN International درآمد و شایان ذکر است که شرکت سپاهان بارکد نیز در سال 1385 به عنوان سرگروه شرکت های فعال در زمینه ارائه تجهیزات و خدمات مبتنی بر بارکد و همکار منتخب آن سازمان معرفی گردیده است.اغلب بارکدهای استفاده شده در کشورهای مختلف 12 یا 13 رقمی می باشند، که از این استانداردهای بارکد جهت صادرات و اطلاعات آن سازمان می باشد  که به شرح ذیل می باشد:
بطور خلاصه می توان گفت بارکد تشکیل گردیده است از مجموعه ای از اعداد و خطوط موازی سیاه رنگ با ضخامتهای مختلف  که  به صورت  استاندارد  باید در زمینه سفید چاپ نمود که بتوان  توسط دستگاههای اسکنر قابل انتقال به رایانه باشند.
بارکدهای مورد استفاده  جهت ردیابی ، کنترل محصول و مدیریت انبار تفاوتهائی با استاندارد فوق دارند و این بارکدها فقط برای آن سازمان معنی پیدا می کنند که حاوی اطلاعاتی از قبیل  نام کالا ، کد کالا ، قطعات تشکیل دهنده ، نام سازنده مربوط به هر قطعه ، نام اپراتورها ، شماره خط تولید و از این قبیل مشخصه­ها می باشند. بطور خلاصه این بارکد را می توان بعنوان شناسنامه هر محصول دانست . یعنی اگر 100 نوع کالا از یک نوع موجود باشد 100 سریال منحصر بفرد برای هر محصول معرفی می گردد و هر سریال حاوی اطلاعات کامل همان کالا می باشد.
استفاده از تکنولوژی بارکد این امکان را فراهم می سازدتا تغییر اطلاعات به بانکهای اطلاعاتی منتقل و همواره اطلاعات موجودی های خود را بروز نگهداری نمود.
پیشتر یکی از معضلات مجموعه های تولیدی و فروشگاههای بزرگ، انبار گردانی و مدیریت انبار بوده است که با پیشرفت شایان این تکنولوژی عملیات انبارگردانی حذف و اطلاعات ورود و خروج کالا به صورت Online امکان پذیر گردیده است.
اول صفحه

توجیه اقتصادی پروژه های بارکدی:
کاهش هزینه:
بواسطه پیاده سازی سیستم های فوق در یک بازه زمانی اثر بخش، با کاهش قابل ملاحظه ای از هزینه های پنهان سازمان روبرو خواهید گشت که بالطبع این هزینه ها چندین برابر کل مبلغ سرمایه گزاری شده می باشد. ذیلاً به پاره ای از موارد اشاره شده است:
  • کاهش قابل ملاحظه هزینه به لحاظ حذف مستندات کاغذی و بایگانی آنها و نوشت افزار مکمل آن.
  • کاهش پرسنل که از جمله بزرگترین قابلیت های به کارگیری این سیستم ها می باشد زیرا سیستم به تنهایی بسیاری از مسئولیتهای فردی را بر عهده خواهد گرفت.
  • استفاده از سیستم مکانیزه مبتنی بر بارکد بطور قابل ملاحظه ای هزینه های طبقه بندی حمل را نیز کاهش خواهد داد. 
کاهش خطا:
میدانیم که بروز خطا در عملیات، عامل هزینه های بسیاری است که به سازمانها تحمیل می گردد. بخش عمده ای از خطا ها به موجب اشتباهات انسانی پدیدار می گردند که اجتناب ناپذیر بوده و در سطح کلان یک اشتباه فردی کوچک میتواند اشتباهات پیچیده تری را خلق کرده که خود باعث افزایش هزینه خواهد گشت. ذیلاً به پاره ای از نکاتی که سبب کاهش خطا در سازمان میگردند اشاره میشود:
  • ثبت داده ها به صورت مکانیزه با استفاده از بارکد سبب از بین رفتن کلیه خطاهای عملیاتی و اطلاعاتی میگردد با توجه به اینکه نرخ متوسط خطا، هنگامیکه داده ها با دست وارد می شوند یک کاراکتر در هر سیصد فشار روی دکمه های صفحه کلید کامپیوتر خواهد بود در حالیکه متوسط این خطا هنگامیکه داده ها بر اساس فن آوری بارکد خوانده می شوند یک کاراکتر در هر میلیون خواهد بود.
  • استفاده از سیستم مکانیزه مبتنی بر بارکد حدس و گمان غیر واقعی را در رابطه با مواد و قطعات خط تولید کاهش خواهد داد و زمان تحویل سفارش به مشتریان را (بدون حدس و گمان) قطعی خواهد نمود و بدقولی را به حداقل کاهش خواهد داد.
  • سیستم جمع آوری اطلاعات بوسیله بارکد امکان پردازشهای مکرر را بوجود آورده و هر تردیدی در مورد پردازش ها و دیگر اطلاعات عرضه کنندگان و مشتریان در کوتاهترین زمان حتی به صورت تلفنی قابل رفع خواهد بود.

موارد استفاده از بارکد در صنایع:
بارکد به عنوان ابزار الکترونیکی شناسایی کالا می تواند در سیستم های مختلفی مورد استفاده صنایع قرار گیرد. این کاربردها که اغلب برای جمع آوری و انتقال الکترونیکی داده ها جهت افزایش دقت و سرعت و کاهش هزینه های ناشی از بکارگیری نیروی انسانی در گردآوری و ورود اطلاعات به انواع سیستم های کامپیوتری طراحی شده اند عبارتند از:
  • مدیریت گردش کالا در انبارها
  • جمع آوری آمار و اطلاعات تولید
  • جمع آوری داده های کیفی محصول
  • برنامه ریزی تولید
  • ردیابی مواد و قطعات (اولیه، نیمه ساخته و نهایی)
  • فروش و حسابداری فروش
  • خدمات پس از فروش

بکارگیری بارکد در مدیریت انبارها:
استفاده از بارکد جهت مدیریت و کنترل گردش کالا در انبارها میتواند مزایای زیر را در بر داشته باشد:
  • ثبت ورودها و خروج ها (اسناد رسید و حواله انبار) به صورت غیر دستی
  • سرعت و دقت بالا در جمع آوری و ورود اطلاعات مربوط به گردش کالا در انبار
  • امکان اختصاص یک کدسریالی برای هر واحد از کالا
  • کنترل گردش و موجودی انبار براساس کد - لات و سریال
  • ایجاد امکان ردیابی هر کالا بر اساس شماره سریال
  • به حداقل رساندن خطاهای عملیاتی و اطلاعاتی
  • امکان دسترسی به کلیه اطلاعات کالا به صورت On-Line، بدون خطا و با سرعت بالا
  • امکان تهیه برگه های خروجی کالا به صورت اتوماتیک و سریع
  • امکان بهره گیری دقیق از روشهای FIFO و LIFO  در نحوه ترخیص محصولات از انبار
  • انبار گردانی بسیار سریع و آسان با استفاده از دستگاه پرتابل
  • امکان تعریف شرایط جایگذاری کالاهای خاص در موقعیت های خاص انبار

بکارگیری بارکد در جمع آوری اطلاعات تولید:
استفاده از بارکد در خطوط تولید، باعث به وجود آمدن سیستم اطلاعاتی لحظه‌ای و اطلاعات آماری مفیدی می‌شود که از آنها در بهبود و کنترل عملیات خط تولید استفاده می‌شود. به‌طور مختصر می‌توان مزایای ذیل را در این ارتباط نام برد:
  • تعیین آمار تولید هر قسمت
  • اطلاع از موجودی در حین تولید
  • ثبت دقیق زمان و افراد مؤثر در انجام کارها
  • زمانسنجی اتوماتیک کارها
  • براورد دقیقتر میزان بهره‌وری به منظور کمک به نظام بهره‌وری و پاداش
  • کاهش میزان خطاها و به دنبال آن کاهش ضایعات
  • تعیین مقدار تولید لحظه‌ای و براورد استفاده از منابع
  • آگاهی از زمان‌های دقیق و عملیات انجام شده در هر نوبت کاری
  • آگاهی از زیر عملیات انجام شده
  • انتقال سریع و لحظه‌ای اطلاعات بین قسمت‌های مختلف تولید
  • شناسایی قطعات و عملیات انجام شده بر روی آنها، در طول فرایند تولید
  • کمک به بالانس خط تولید
  • ردیابی محصول
  • اطلاع از میزان پیشرفت کارها بر روی محصول نهایی

بکارگیری بارکد در ردیابی محصول:
با استفاده از بارکد امکان ردیابی محصول فراهم آمده و کنترل کیفیت محصول و امکان پیگیری نقصان کیفی راحت‌تر می‌شود. شماری از مزایای استفاده از بارکد برای ردیابی محصول عبارتند از:
  • امکان ردیابی محصول از لحاظ مواد و قطعات تشکیل دهنده آن (مانند بچ‌های تولیدی)
  • امکان ردیابی محصول از لحاظ عملیات انجام شده بر روی آن (مانند عملیات کنترل کیفی)
  • امکان ردیابی محصول از لحاظ افراد مؤثر در تولید یا جابجایی آنها (مانند پرسنل تولید)
  • امکان ردیابی محصول از لحاظ زمان‌های انجام کار بر روی آن (مانند تاریخ مونتاژ قطعات)
  • امکان ردیابی خواص مشترک بین محصولات مختلف (مانند تشخیص خرابی یک دسته تولیدی از طریق شکایت یک مشتری)
  • امکان کنترل سیستم‌های حمل و نقل (مانند کامیون‌ها و رانندگانی که کالا را تحویل گرفته‌اند)
  • پیشگیری از ارسال اشتباه کالاها (به لحاظ کنترل‌های بیشتر در زمان بارگیری)

سخت‌افزارهای تخصصی بارکد:
سخت افزارهای تخصصی مورد عرضه سپاهان بارکد در حوزه بارکد بشرح زیر می باشد:
بارکد/لیبل پرینترها، چاپگرهایی هستند که با استفاده از مکانیزه چاپ حرارتی در دو روش حرارت مستقیم و حرارت انتقالی عملیات ایجاد یا چاپ بارکد مورد نیاز بر روی انواع مختلف برچسب را با سرعت و وضوح مناسب برای قرائت آسان بارکد توسط اسکنرهای متداول در جهان انجام می دهند.
این چاپگرهای عموما براساس تنوع کاربری در مدلهای رومیزی، تجاری، صنعتی، قابل حمل، RF/ID و کاربردهای خاص، ارائه می گردد که هریک از این مدلها مشخصات و نوانائی های متفاوتی را در اختیار کاربران قرار می دهد.
از مزایای عمده استفاده از لیبل پرینترها می توان به سرعت چاپ بالا، توانایی چاپ بر روی جنس های مختلف، استفاده از متغیرها در لیبل، طراحی دلخواه برچسب، نحوه ارتباط به کامپیوتر و شبکه های سیمی یا بی سیم، کاربری آسان، عمر مفید مناسب نسبت به هر کارایی و ... اشاره نمود.
اسکنرهای بارکد تجهیزات ورود الکترونیکی اطلاعات به سیستم های کامپیوتری هستند که با استفاده از یک پویشگر لیزری یا مادون قرمز (CCD) خطوط سیاه و سفید بارکد را تشخیص داده، آنرا به اعداد و حروف قابل تشخیص نرم افزارهای کامپیوتری تبدیل و به آن منتقل می کنند.
این اسکنرها عموما بر اساس نحوه ارتباطشان با کامپیوتر و نوع منبع نوریشان دسته بندی می شوند که از انواع مدل های متداول میتوان به مدل های تفنگی لیزری، تفنگی CCD یا Dual CCD، ثابت چند پرتوه، قابل حمل بی سیم، قابل حمل حافطه دار و ... اشاره نمود.
دیتا کالکتورها در واقع کامپیوترهای قابل حمل با مشخصات فیزیکی بسیار مناسبی هستند که ضمن برخورداری از امکانات یک کامپیوتر کامل، از یک اسکنر بارکد نیز سود می جویند.
این دستگاه ها به لحاظ امکانات سخت افزاری و نرم افزاری بسیار مناسب، برای جمع آوری پرتابل داده ها و انتقال آنها به سیستم های اطلاعاتی کاملا ایده آل بوده، کارایی چشم گیری در پروژه های مربوطه در اختیار کاربران قرار می دهند.
این پایانه های قابل حمل با داشتن امکانات شبکه Wireless و حافظه جانبی قابل توسعه، قابلیت استفاده در روش On-Line ویا Off-Line را بصورت کاربری و عملی برای سازمان ها فراهم نموده اند.
درضمن به لحاظ برخورداری از سیستم عامل Windows نسخه CE امکانات طراحی و توسعه نرم افزارهای خاص مورد نیاز مشتریان نیز برای کاربردهای مختلف جهت جمع آوری و انتقال داده ها فراهم آمده است.
 
اول صفحه

معرفی یکی از مدل های پرتابل:
رایانه قابل حمل سری Symbol MC3000 یک دستگاه جمع آوری و انتقال داده مبتنی بر بارکد است که بنابه ویژگی های قابل توجه از جمله سیستم عامل Windows CE Pro، حافظه بالا (۳۲ یا ۶۴ مگابایت قابل افزایش توسط کارت حافظه SD)، امکانات اتصال به شبکه های محلی بی سیم (WLan 802.11b/g)، توانایی تبادل اطلاعات با کامپیوتر از طریق درگاه USB علاوه بر درگاه سریال، صفحه نمایش لمسی که امکان کار با دستگاه را برای کاربر بسیار آسان می‌سازد، سرعت بالای پردازنده، برخورداری از اسکنر لیزری بسیار قوی جهت قرائت بارکدهای خطی ویا دوبعدی و ... آن را یک دستگاه ایده آل برای استفاده در فرایندهای جمع آوری مکانیزه داده ها برای انواع سیستم های اطلاعاتی نموده است.
بدنه این دستگاه مطابق استاندارد IP54 جهت محافظت در برابر غبار، رطوبت و حرارت های بسيار بالا و نیز بسیار پايين طراحی گردیده است که این امر استفاده مستمر و بهينه ای از اين مدل را در شرایط خاص محیطی برای انواع کاربردهای صنعتی، بازرگانی و اداری تضمين مي کند.
 
اول صفحه

 امکانات نرم‌افزاری سیستم های مبتنی بر بارکد:
  • افزایش سرعت و دقت در جمع آوری و ورود اطلاعات.
  • به حداقل رساندن خطاهای عملیاتی و اطلاعاتی.
  • داشتن سطح دسترسی برای افراد مختلف.
  • ایجاد امکان ردیابی کالا بر اساس شماره سریال/سری ساخت/کد تولید/کدکالا و ...
  • امکان ردیابی پرسنل و دستگاه برای هر واحد از کالا.
  • امکان دسترسی به کلیه اطلاعات کالا به صورت On Line، دقیق، بدون خطا و با سرعت بالا.
  • امکان بررسی و ارزیابی زمانسنجی تولید (میزان انحراف از معیار واقعیت با برنامه).
  • امکان تعریف شرایط و دستورالعمل خاص توسط واحد برنامه ریزی برای هر واحد کالا.
  • امکان بررسی میزان تأثیرگذاری ماشین آلات بر شاخص کیفیت.
  • امکان بررسی و ارزیابی میزان تأثیر گذاری عملکرد پرسنل بر شاخص کیفیت
  • امکان بررسی و ارزیابی زمانسنجی تولید (میزان انحراف از معیار واقعیت با برنامه).
  • ثبت ورودها و خروج ها (اسناد رسید و حواله انبار) به صورت مکانیزه.
  • امکان اختصاص یک کدسریالی برای هر واحد از کالا که آنرا بصورت انحصاری قابل شناسایی و ردیابی می سازد.
  • کنترل گردش و موجودی انبار بصورت کدی و سریالی.
  • امکان دسترسی به کلیه اطلاعات کالا به صورت On-Line، دقیق، بدون خطا و با سرعت بالا.
  • امکان داشتن انواع گزارشها بر مبنای پارامترهای ثبت شده. از آنجاییکه ثبت اطلاعات بصورت الکترونیکی است، لذا دسترسی به انواع داده ها در هر مقطع زمانی (مورد توجه مدیران) بسیار ساده و دردسترس بوده و نیاز به صرف انرژی و زمان جهت واکشی اطلاعات نخواهد بود. از اینرو امکان بررسی پارامترهای مؤثر در فرآیند فروش به راحتی وجود خواهد داشت.
  • امکان تهیه بازخور اطلاعاتی به صورت فایل برای استفاده در دیگر سیستمهای نرم افزاری (اداری/مالی/صنعتي).
  • چون ثبت ورود و خروج کالا از طریق دستگاه پرتابل دیتا کالکشن با سرعت فوق العاده بالا و کاملا بدون خطا انجام می گیرد لذا از لحاظ شمارش و طبقه بندی نوع کالا هیچگونه نیازی به تخصص انباردار وجودنخواهد داشت.
  • دسترسی سریع به انواع موجودی های انبار اعم از: موجودی های قابل فروش، موجودی های بازداشت شده (Hold) ، موجودی های رسید شده، موجودی های امانی و غیره.
  • امکان تهیه برگه های خروجی اقلام به صورت اتوماتیک و سریع.
  • در صورت وسعت فیزیکی انبار این قابلیت به لحاظ سخت افزاری برای انباردار در نظر گرفته شده است که در هر نقطه از انبار عملیات قرائت بارکدها و انجام عملیات در منوی اصلی برنامه را توسط دستگاههای ویژه انجام داده و این دستگاه ها به صورت خودکار اطلاعات وتغییرات رابه بانک مرکزی سیستم انتقال می دهند.
  • امکان بهره گیری کاملاً دقیق از سیستم های FIFO و LIFO  در نحوه ترخیص محصولات از انبار. این قابلیت به نحوی اجرا می گردد که انبار دار تنها با انتخاب سیستم مجاز به ترخیص محصولات می باشد و چنانچه انبار دار کالایی غیر از آن راخارج نماید بارکد کالای خروجی قابل قرائت نخواهد بود و انبار نسبت به آن کالا بدهکار خواهد ماند.
  • انبار گردانی بسیار سریع و آسان.
  • امکان تعریف شرایط جایگذاری کالاهای خاص در موقعیت های خاص انبار.

سرمایه گذاری برای تسخیر اطلاعات:
 پیاده سازی سیستم مکانیزه جمع آوری اطلاعات مبتنی بر بارکد، از یک سو سبب سرعت بخشیدن به عملیات روزانه و افزایش صحت و دقت در عملیات کاری می باشد و از سوی دیگر در بطن این ماجرا امتیازات بیشماری برای هر سازمان نهفته است که استخراج آنها و به گردش درآورن آنها برخاسته از قابلیتهایی است که سیستم در اختیار مدیران قرار میدهد که با بهره گیری از تنظیم انواع گزارشات: اعم از ترکیبی و یا مقایسه ای به صورت On-Line، موجبات تصمیم گیری های بهتر و نهایتاً آگاهی پیدا کردن از نقاط ضعف و قوت سازمان را فراهم می آورد. حال با توجه به آنکه شناسایی این نقاط نیازمند دسترسی به اطلاعاتی به هنگام و قابل اطمینان است شرکت سپاهان بارکد دسترسی به آنها را بواسطه سیستم های مذکور، مقدور ساخته است. بنابر توضیحات فوق شایسته است هزینه برای بهره گیری از چنین سیستم هایی را به معنای سرمایه گذاری بدانیم.